Sırrın köyü gerek eğitim, gerek kültür, gerek inanç ve gerekse üretim ilişkileri yönünden Harran Ovası’ndaki köylere örnek teşkil eden bir yerleşim birimidir. Bir zamanlar dört bir tarafı bostan ve üzüm bağları ile kaplı, ağalık müessesinin olmamasından ötürü, araziyi emek ağırlıklı işleme ile en yüksek verimi alan bir ekonomik potansiyele sahiptirler.
Bilindiği üzere Sırrın Urfa şehir merkezine en yakın köy olmanın ötesinde günümüzde şehrin bir mahallesi durumunda olan bir yerleşim birimidir.
Sırrın’ın bir yerleşim birimi olarak adından ilk olarak Akkoyunlu Uzun Hasan zamanında cereyan eden olaylarda (her ne kadar yeri tesbit edilmediği belirtilmekte ise de) Sirin adlı bir yerleşim biriminden bahsedilmektedir ki, buranın Sırrın köyü olduğu bilinmektedir.
“Sahib Kıran, Kasım Mirza’nın arkasından hücuma (ilgar) geçip Kasım Mirza, hanesini Sirin’ de bırakıp Bayburt’u yağmalamağa gidince onun hanesinin, malının ve adamlarının tamamını ele geçirdi.”1
Bu isim Segal’in tarihinde ve diğer bazı kaynaklarda “Serin” olarak geçmektedir ki, bu adın Sırrın’ın topoğrafik ve coğrafik yapısına uygun olduğu görülür, ancak bugün sakinlerinin Alevi-Bektaşi inancında olmaları, köyün adının “Ali Sırrı” ile bir ilgisini de çağrıştırmaktadır. Sırrın’ın yıllar itibarı ile nüfusuna ve vergi gelirlerine baktığımızda:
Ek IV
Her Tahrirde Kaydı Bulunan Köyler ( 1518 - 1566 )
Köyler: 1518 1523 1540 1566 Köylerin Hasılları ve Bağlı Olduğu Ünite (.)
H M H M H M H M 1518 1523 1540 1566
Sırrın 40 6 39 6 80 27 70 20 20013h 16532h 20882h
50000h
Kısas 76 11 58 20 63 16 84 19 24500h 11531h 10415h
25000h”2
Ek VI
Ruha Sancağında Zirai Üretim (1518 - 1566 )
Köyler : Buğday kile Arpa Kile Pamuk(Müd-Men) Susam(K) Darı (Kile) M(K) S(M)
Şehir N: 1518 1540 1566 1518 1540 1566 1518 1540 1566 1518 1540 1518 1540 1566 1518 1566
Kısas 11550 5712 14472 5075 1506 7446 - - - - - 4620 - - 406 -
Sırrınş 9100 8460 25596 3850 4218 12798 350 2520 5100 - - 1400 - - 280 1920
Ek VII
Ruha Sancağında Bağcılık (1518 - 1566 )
Şehir N: 1518* 1540 ** 1566 **
Köyler Kök Sayı Resim Kök Sayı Resim Kök Sayı Resim
Kısas - - 8400 250 95000 2750
Sırrın - - - - 17000 500
Ek VIII
Ruha Sancağı Köylerinde Yapılan Arıcılıktan Alınan Resimler
Şehir Nahiyesi 1540 1566
Köyler akça olarak Akça olarak
Kısas - 75
Sırrın 800 1500
Ek IX
Ruha Sancağı köylerinde bulunan Değirmenler ve bunlardan Alınan Resimler *
(Akça olarak)
1540 1566
Tam Yıl Yarım yıl Resim Tam Yıl Yarım yıl Resim
Şehir Nahiyesi
Karaköprü - 3 90 - 3 90
Sırrın**** - 2 60 - 4 120
Ek X
1518 Tarihli TD 64’e Göre Ruha Sancağı Tımar Sahipleri
Tımar Sah. Menşei veya vazifesi Tahsis Olunan Gelir çeşidi Toplam Vergi Hasılı Tımar-Hissesi Tımarın Çeş.
Hamza b. Satılmış 2k 4500 4500 hisseli
Halil b.İbrahim Türkman 1k 2000 2000 “
Şeyh Ahmed mir-i aşiret-i işan(Anterlü)3k.aa 17000 6500 iki cebeli ile h.hisseli
İvaz v. Mustafa an rumil i 6m.1hm 5000 5000 “
Budak b.Mahmud 1k.1m. 2500 2500 “
Halil b.Budak 1k.1hk. 5289 4289 “
Ayvaz Ali 1hk.1m. 6462 5039 “
Aşur 2m. 3000 1500 “
Budak b.Nimetullah Bey Çeribaşı 1hk. 11500 10500 “
Şahi 4k.1m. 7000 7000 “3
Prof. Dr. Alemdar Yalçın da “Kargın Ocaklı Boyu İle İlgili Yeni Belgeler” den, Kargın Boyu’nun Türkiye ve Yurt dışındaki dağılımını gösteren Harita ve Alfabetik sıralamada, Şanlıurfa da “Merkez; Karkın, Sırın, Kısas”6 köyleri yer almaktadır ki, Burada Sırrın köyünün Sosyo-Ekonomik yapısına ilişkin yukarıdaki arşiv belgelerinde ödedikleri vergi meblağı ise dikkat çekicidir;
“Kariye- i Sırın, Me’a Mezra’i Eyub Beğ, Hassı -ı Mirliva.
Nefer : 90
Hane : 70
Müc. . 20
Çiftlik : 11
Zemin : 2
Hasıl mine’s-Süds (1/7)
Hınta Keyl 4266 Kıymet 25.596
Şair Keyl 2133 Kıymet 6.398
Resm-i Çift 37 1.857
Resm-i Bennak Nefer 38 456
Resm-i Mücerred 120
Adet-i Irgadiye 420
Öşr-i Penbe Mean 850 Kıymet 8.500
Öşr-i Piyaz 640
Öşr-i Besatin 3.000
Resm-i Küvvare 1.500
Resm-i Bağat 500
Öşr-i Meyve 139
Zemin-i Yar Sinan Benam-ı Meşhed Evli 200
Resm-i Arus 60
Resm-i Asiyab bab 4 120
Zemin-i Batakoğlu Satı Fi Sene 20
Bağçe-i Veli Kethuda 20
Bağçe-i İsa 20
Bağçe-i Recep 20
Zemin-i Veli b. Mustafa Elmezbur, fi Sene 30
Resm-i Tapu ve Deştbani, 100
Bad-ı Heva 300
YEKÜN 50.000 “
Tablo:24
Urfa Sancağındaki Padişah Hasları (1518 - 1566)
Karye-i Sırrın (ve muhtelif Mezraların gelir toplamı) 28131 Hassaha-ı Cedid Yekûnu 915.032 “7
Görüldüğü gibi 1518 ve 1566 tarihli Tahrir Defterlerinde isimi ve gelirleri belirtilen Sırrın köyü Eyub Bey’e Hass-ı Mirliva arazi tasarrufu olarak verilmiştir. Özellikle Padişah Hassı olarak da günümüzde Urfa’nın “Paşabağı” deilen semt Sırrın karyesi sınırları içerisindedir.
Tablolarda da görüldüğü gibi Sırrın köyü şehir merkezine bağlı karyeler arasında Zirai üretim, Bostan, Bağcılık, Arıcılık, Değirmen vd. gelirlerinden en çok vergi veren ve nüfus potansiyeli yüksek bir köydür.
1- Ebu Bekr-i Tihrani, “Kitab-ı Diyarbekriyye” ,Çvr. Prof. Dr. Mürsel Öztürk, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları:2631, Ankara, 2001, s.137 ( Sahib Kıran Akkoyunlu Uzun Hasan’ın ünvanıdır. )
2- Ahmet Nezihi Turan, “XVI: Yüzyılda Ruha ( Urfa ) Sancağı” ,Şurkav Yayınları:27, Şanlıurfa,2005, s.205-206
3- Ahmet Nezihi Turan, “XVI: Yüzyılda Ruha ( Urfa ) Sancağı” ,Şurkav Yayınları:27, Şanlıurfa, 2005, s.205-206-227-228-232-234 -235-239; * Her 100 kök bağdan 2 akça resim alınmak hesabı üzere ** Her 100 kök bagdan 3 akça resim alınmak hesabı üzere. **** Tabloya alınmayan 1518 yılı Tarihinde yalnızca bu köyün 3 bab değirmeni ve bir her bab için 36 akçadan 108 akça Resm-i Asiyab geliri vardır.
4- Ahmet Nezihi Turan, “XVI: Yüzyılda Ruha ( Urfa ) Sancağı” ,Şurkav Yayınları .27, Şanlıurfa, 2005, s.131; Haz: Arsız, “Evliya Çelebi seyahatnamesi“ , Cilt:2, MEB.; İstanbul, 1972, s.213
6- Prof. Dr. Alemdar Yalçın - Uzman Hacı Yılmaz, “ Kargın Ocaklı Boyu İle İlgili Yeni Belgeler “, 09.06.2004, file:/A: / Yönetmelik ve Diğerleri / Kargın Ocaklı Boyu İle İlgili Yeni.htm.p.18
7- Ahmet Nezihi Turan, “ XVI: Yüzyılda Ruha ( Urfa ) Sancağı” ,Şurkav Yayınları: 27, Şanlıurfa, 2005, s.118
