Türkiye Mülteci Aracı Yönlendirme Komitesi, Temmuz ayı sonu itibariyle öngörülen 1 milyar Avroluk taahhütle birlikte önümüzdeki aylarda Araç yoluyla sağlanacak olan desteğin hızlandırılması kapsamında, uygulamaya ilişkin hususları görüşmek üzere, Brüksel’de bir araya geldi. Komite uygulamayla ilgili olarak, karara ve sözleşmeye bağlanmış yaklaşık 200 milyon Avro değerindeki yardımla birlikte, bugüne kadar kaydedilen ilerlemeyi de memnuniyetle karşıladı.

Konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada, Avrupa Komisyonunun Komşuluk Politikası ve Genişleme Müzakerelerinden sorumlu Üyesi Johannes Hahn şunları söyledi: “Türkiye Mülteci Aracı devrede ve işliyor. Araç kapsamında yapılacak çalışmalar açısından öncelikli alanlar üzerinde anlaşmaya varılmış durumda; yaklaşık 200 milyon Avro değerindeki projeler açıklandı ve daha da artan sayıda proje yolda. Temmuz ayı sonu itibariyle 1 milyar Avro taahhüde ulaşmayı sabırsızlıkla bekliyorum. Avrupa Birliği ve Türkiye, Türkiye’deki mültecilerin durumlarının iyileştirilmesi için yakın işbirliği yapma taahhütlerini yerine getirmektedir.”

Avrupa Komisyonunun İnsani Yardımlar ve Kriz Yönetiminden sorumlu Üyesi Christos Stylianides ise şunları ifade etti: “Türkiye’de en kırılgan durumdaki mültecilere yardımı amaç edinen çalışmalara yoğunluk kazandırıldı. Buna paralel olarak bir de Acil Durum Sosyal Güvenlik Ağı (Emergency Social Safety Net) uygulaması başlatılacak. Bu uygulama, bugüne değin devreye sokulmuş olan ve çok amaçlı nakit kullanan en büyük ölçekli insani yardım programı niteliğinde bir program. Düşük maliyetli bir [yardım] dağıtım sistemi, insani yardımların ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması açısından çok önemli bir yenilik… Koruyucu ve insani hizmetlerle bir arada düşünüldüğünde ise bu, işlerin yapılma biçimini bile değiştirmekte. Türkiye Hükümetiyle birlikte hem mültecilere hem de onlara ev sahipliği yapan toplumlara yardım etmek hepimizin beklediği kazan-kazan durumudur.”

Üst düzey yetkililer düzeyinde toplanan Yönlendirme Komitesi, AB’ye üye devletler ve Türkiye’den temsilcileri Avrupa Komisyonu başkanlığında bir araya getirmiştir.  Komite, başta 19 Nisan’da Komisyon tarafından kararlaştırılan ve barınma, gıda ve sağlık ihtiyaçlarında geri dönüş yapanlara yardımcı olmayı amaçlayan 60 milyon Avroluk Özel Tedbir olmak üzere,  bugüne değin Araç kapsamında kaydedilen iyi düzeydeki ilerlemeleri değerlendirmiştir.

Bununla birlikte Komite, Aracın ana önceliklerinin İnsani yardım, göç yönetimi, eğitim, sağlık, belediye altyapısı ile sosyo-ekonomik destek gibi acil ve orta vadeli [konulara] odaklanması konusunda fikir birliğine varmıştır. Toplantı sırasında yapılan görüşmelerde Komisyon tarafından tutulan uzmanlarca hazırlanan ve Araç kapsamında önümüzdeki dönemde yapılacak çalışmalara değerli bir kılavuzluk yapacak olan İhtiyaç Değerlendirmesi sonucunda ortaya çıkan bulgular üzerinde de görüşmeler yapılmıştır. 

Komisyon AB bütçesinden Araca sağlanacak olan katkıları hemen ilk başta aktarmakta ve Türkiye’deki mültecileri destekleyecek fonların dağıtımını hızlandırmak maksadıyla, Özel Tedbirler gibi kullanabileceği tüm araçlardan faydalanmaktadır.

Uygulanacak olan Acil Durum Sosyal Güvenlik Ağı

AB, Aracın ötesinde, daha geniş bir coğrafi alanda faydalanıcılara erişebilmek maksadıyla geride kalan aylar boyunca ölçeği büyütülen çalışmalar yoluyla da Türkiye’de insani yardım desteği sağlamayı sürdürmektedir. Temel yardımlar yıl boyunca Türkiye’deki en kırılgan konumdaki mültecilere ulaştırılacak olup koruma hizmetleri de özellikle kırılgan nitelikteki gruplara (savaştan etkilenenler, çocuklar gibi) odaklanacak; yaygın eğitim ve sağlık sahalarındaki eksiklikler ise giderilecektir.  

Buna paralel olarak sayısı bir milyonu bulan kırılgan durumdaki mülteciye yönelik doğrudan mali desteği iyileştirmek üzere bir Acil Durum Sosyal Güvenlik Ağı (ESSN) da uygulanacak olup bu kapsamda koruyucu ve insani hizmetler de yer alacaktır. ESSN deneyim sahibi insani yardım partnerleri ve Türk makamlarının ortak çabası niteliğinde olacak ve yardımın ulaştırılmasında, elektronik kartlar yoluyla, mültecilerin temel gereksinimlerini insana yaraşan şekilde karşılamalarına teminen, tek bir teslimat sistemi oluşturacaktır. Bu da yerel düzeyde mültecilere en çok ihtiyaç duydukları ürünleri satın alma özgürlüğü tanırken aynı zamanda da zor durumdaki ailelere ek bir destek sağlamış olacaktır.  Bu yeni sistem aynı zamanda paranın yerel marketlerde harcanacak olması dolayısıyla yerel ekonomiyi de canlandıracaktır. ESSN ve bununla bağlantılı tedbirler, 2016 yılının ikinci yarısında duyurulacaktır.

Ön bilgi

Türkiye’deki Mültecilere yönelik fon Aracı-Facility for Refugees in Turkey, Türkiye’deki mültecilerin desteklenmesine yönelik olarak ciddi bir ek fon kaynağı çağrısında bulunan AB Konseyinin bu çağrısına cevaben oluşturulmuştur. Mültecilerin ve onlara ev sahipliği yapan toplumların duyduğu ihtiyaçların kapsamlı ve koordineli bir şekilde ele alınmasını sağlamak üzere tasarlanan bu araç, AB bütçesinden finanse edilen eylemler ile Üye Devletlerin bireysel olarak sağladığı ulusal katkılar için ortak eşgüdüm sağlayan bir araçtır. Araca aktarılacak olan kaynaklar, 2016 ve 2017 döneminde hem AB bütçesinden (1 milyar Avro) hem de AB’ye üye devletlerin kendi bütçelerinden (2 milyar Avro) sağlanacak ve iki yıl içinde toplam 3 milyar Avro’luk bir miktara ulaşacaktır. 

22 Üye Devlet, bu yıl ve sonraki yıl için taahhüt edilen 2 milyar Avro'dan Araca aktarılacak toplam 1.61 milyar Avro tutarındaki katkılarını açıklamışlardır. Süreç devam etmekte olup katkılarına nihai halini veren Üye Devletler'in sayısı artmaktadır. Altı Üye Devlet Avusturya, Belçika, Yunanistan, Polonya, Romanya, İspanya, halen katkılarına son şeklini verme sürecindedirler.     

Türkiye'deki Mültecilere yönelik Yardım Aracı kapsamında sağlanan fon ülkedeki mültecilere destek amaçlıdır – başka bir ifadeyle bu fon Türkiye için değil mülteciler için sağlanmaktadır. Bu destek kapsamında AB içerisinde ve dışarısındaki mülteci krizinin çözümlenmesine dönük kapsamlı AB yaklaşımının bir parçası olarak Türkiye'deki mültecilerin yaşam şartlarının iyileştirilmesi amaçlanmaktadır.   

Türkiye'deki Mültecilere yönelik Yardım Aracı için 2016 yılında AB bütçesinden öngörülen 250 milyon Avro kapsamında, 77 milyon Avro tutarındaki ilk sözleşmeler 7 Mart'ta imzalanmış ilk ödemeler 18 Mart'ta yapılmıştır. 19 Nisan'da Araç kapsamında, Yunanistan'dan Türkiye'ye geri gönderilen göçmenlerin gıda, sağlık ve barınma ihtiyaçlarını karşılamak üzere 60 milyon Avro tutarında, ve Türkiye'deki Suriyelilerin acil ihtiyaçlarını karşılamak üzere 50 milyon Avro tutarında insani yardımı kapsayan yeni bir takım projeler açıklanmıştır. Komisyon'un bugüne kadar Araç vasıtasıyla yaptığı toplam destek 190 milyon Avro'ya ulaşmaktadır.    

Araç kapsamında programlama ve proje hazırlığı süreçleri hızlandırılmıştır. Temmuz 2016 sonuna kadar, AB, sağlık, eğitim ve gıda yardımı amaçlı 1 milyar Avro tutarında sözleşme yapmayı beklemektedir. Aracın uygulamaya geçirilmesinin hızlandırılması amacıyla, insani destek, altyapı ve sosyo-ekonomik desteğe odaklanılacaktır.